Dierlijke uitdagingen overwinnen

De koe-kalfband behouden: balanceren tussen natuurlijk gedrag en praktische overwegingen

Kalveren die, direct na de geboorte, van hun moeders worden gescheiden en individueel worden gehuisvest, ervaren aanzienlijke negatieve welzijnsgevolgen. Wetenschappelijk onderzoek benadrukt de voordelen van langdurig moeder-kalfcontact, waaronder verbeterde gezondheid en gewichtstoename bij kalveren. Toch spelen ook operationele aspecten ook een rol in de besluitvorming.

Hoewel individuele huisvesting vanuit beheersperspectief eenvoudiger kan lijken, belemmert het de sociale en cognitieve ontwikkeling van kalveren. Een mogelijk alternatief, dat zowel het welzijn van het kalf als de operationele efficiëntie optimaliseert, is een geleidelijke scheiding na drie maanden in combinatie met groepshuisvesting. Deze benadering bevordert natuurlijk moederlijk en sociaal gedrag, maar vereist wel effectieve beheerpraktijken.

Door een evenwicht te vinden tussen de welzijnsbehoeften van het kalf en praktische overwegingen, kan een significant verbeterd welzijn worden gerealiseerd voor zowel kalveren als hun moeders.

Het kweken van vlees- en melkkalveren

In de veehouderij worden kalveren kort na de geboorte van hun moeders gescheiden. De eerste twee weken na ge brengen ze door in individuele ruimtes, zoals iglo’s of boxen.[1] Vervolgens gaan vleeskalveren naar een verzamelcentrum, terwijl melkkalveren in de intensieve houderij blijven. Afhankelijk van de houder kunnen sommige kalveren tot acht weken in individuele boxen verblijven. In Vlaanderen varieert de aanpak: sommige veehouders plaatsen kalveren na twee weken in groepshuisvesting, terwijl anderen wachten tot de wettelijke maximumleeftijd van acht weken. [2]
Het sterftecijfer onder kalveren is zorgwekkend hoog: tussen 11,5% en 12,2%, waarvan tot 8,5% van de kalveren overlijden in de eerste drie dagen na geboorte. [3] Deze percentages liggen aanzienlijk hoger dan het sectorgemiddelde van 3-5%.

Scheiding van koe en kalf

De praktijk van het scheiden van kalf en moeder direct na de geboorte is wijdverspreid, maar mist een solide wetenschappelijke basis. Hoewel koeien die hun kalf zogen 7,1% minder melk produceren, biedt deze aanpak ook voordelen:

  • Betere groei van kalveren
    • Verbeterde gezondheid van moederdier en kalf
    • Kostenbesparingen door het vermijden van systemen voor het beheren van de zuigreflex bij kalveren

Volledig contact tussen moeder en kalf tot 12 weken wordt vaak als economisch onhaalbaar beschouwd. Een compromis tussen dierenwelzijn en bedrijfsvoering kan gevonden worden in beperkt contact.[4] De huidige scheidingspraktijk heeft aanzienlijke gevolgen voor het welzijn van zowel moederdier als kalf. Hoewel vroege scheiding (binnen drie dagen) vaak wordt toegepast om stress te verminderen, negeert deze aanpak bredere welzijnseffecten, zoals belemmering van natuurlijke interacties, mogelijke gedragsproblemen bij het kalf en potentiële cognitieve tekorten bij het kalf. [5] Onderzoek toont aan dat kalveren die bij hun moeder blijven over het algemeen gezonder zijn, beter groeien en een sterkere weerstand tegen ziekten ontwikkelen [6] Deze positieve effecten worden sterker naarmate het contact tussen moeder en kalf langer duurt. [7]

Individuele vs. groepshuisvesting

Individuele huisvesting biedt voordelen voor beheer, zoals eenvoudige gezondheidscontroles en preventie van kruiszuigen. Echter, individuele huisvesting belemmert de ontwikkeling van sociaal gedrag, het leervermogen en voedingsgedrag. Groepshuisvesting stimuleert deze aspecten, maar brengt risico’s met zich mee zoals ademhalings- en maag-darmproblemen, evenals groepsstress. [8]

Koe en kalf: welzijn voorop

Geleidelijke scheiding: een zachtere aanpak

In een ideale situatie blijven kalveren bij hun moeders tot ze acht à tien maanden oud zijn, wat het natuurlijke gedrag nabootst. Een minimumleeftijd van drie maanden voor scheiding is echter essentieel om zowel koe als kalf de kans te geven van natuurlijk moederlijk gedrag te genieten, wat hun welzijn bevordert.

De stress van scheiding is het hoogst tussen vier dagen en zes weken na de geboorte, maar neemt geleidelijk af naarmate kalveren ouder worden. Op drie maanden zijn kalveren qua voeding en sociaal gedrag voldoende onafhankelijk om de scheiding met minimale negatieve gevolgen te doorstaan.[9] Ze vertonen dan minder kruiszogen en hebben beter ontwikkelde sociale vaardigheden.[10]

Er zijn effectieve methoden om een geleidelijke scheiding op drie maanden te bevorderen. De tweestapsstrategie, zoals de heklijntechniek, is hier een goed voorbeeld van. Deze aanpak vermindert stapsgewijs het fysieke contact en zuigen tussen moeder en kalf door een barrière te plaatsen voordat de volledige scheiding plaatsvindt.[11] Onderzoek toont aan dat deze methode de stressreacties bij beide dieren vermindert, wat resulteert in een soepelere overgang.[12]

Groepshuisvesting: Een betere optie dan individuele boxen

Kalveren zouden in groepen moeten worden gehuisvest in plaats van individueel. Hoewel het ideaal is dat kalveren tot acht à tien maanden bij hun moeders blijven, biedt groepshuisvesting een alternatieve oplossing.

Deze methode stelt kalveren in staat om natuurlijk sociaal gedrag te ontwikkelen. In tegenstelling tot individuele hokken, biedt groepshuisvesting mogelijkheden voor interactie, leren en ontwikkeling. Onderzoek toont aan dat kalveren in groepen minder abnormaal gedrag vertonen en betere sociale vaardigheden ontwikkelen vergeleken met individueel gehuisveste soortgenoten.[13]

Om groepshuisvesting succesvol te maken, zijn passende maatregelen nodig. Effectief management, waaronder regelmatige gezondheidscontroles en aandacht voor groepsdynamiek, helpt potentiële uitdagingen te overwinnen en bevordert het welzijn van de kalveren te aanzienlijk.

Potentiële impact: een optimale realiteit voor kalveren

323.524 dieren

161.762 kalveren
161.762 koeien

__

Het welzijn van 161.762 Vlaamse kalveren en hun moeders kan aanzienlijk verbeteren door de kalveren bij hun moeders te houden en af te zien van individuele huisvesting.

[1] Dr. Marcel Van Aert, ‘Van Kalf tot Vaars’, 22, 32 en 36.
[2] Ibid. Marcel Van Aert, 44.
[3] Ibid. Marcel Van Aert, 7 en Wijbrand Ouweltjes, Jan Vekalk, en Hans Hopster, ‘Vroege sterfte van biggen, kalveren en geitenlammeren: percentages, oorzaken en mogelijkheden tot reductie’ (Wageningen Universiteit en Onderzoek, rapport 1182) 48.
[4] European Food Safety Authority (EFSA)-rapport over de bescherming van kalveren (2023) stelt het volgende (p. 48, de originele tekst is in het Engels):
‘Motivaties die houders noemen voor vroege koe-kalf scheiding zijn financiële redenen (het oogsten van melk die anders door het kalf zou worden gedronken), monitoren van melkinname (eenvoudiger monitoren van de inname van colostrum en melk door kalveren) en het voorkomen van scheidingsstress op latere leeftijd (door te voorkomen dat er een band ontstaat tussen moederkoe en kalf). Een andere reden die wordt genoemd voor de scheiding van koe en kalf bij de geboorte is het voorkomen van verticale overdracht van ziekten zoals Salmonella of Mycobacterium avium paratuberculosis (ziekte van Johne).
Recent onderzoek heeft onderzocht of de financiële en gezondheidsredenen voor systematische scheiding worden ondersteund door wetenschappelijk bewijs*.** Wat betreft het voorkomen van de ziekte van Johne, vond een systematische review, die de effectiviteit van onmiddellijke scheiding onderzocht, geen wetenschappelijk bewijs dat de effectiviteit van een dergelijke praktijk ondersteunt en merkte op dat vroege koe-kalf scheiding geen vervanging zou moeten zijn voor passend beheer van hygiëne en algemene reinheid van het afkalfgebied. Wat betreft financiële redenen en impact op verlies van verkoopbare melk in CCC-systemen (volledig koe-kalf contact), schatte Mogensen et al. een verlies van 7,1% bij (…) fulltime contact met de moeder gedurende 12 weken, vergeleken met het meest beperkte scenario (beperkte emmervoeding gedurende 13 weken; 462 L melk). Echter, Asheim et al. (2016) concludeerden dat de algehele vermindering van verkoopbare melk waargenomen in CCC (volledig koe-kalf contact)-systemen met een dubbeldoelras financieel werd gecompenseerd door verbeterde gewichtstoename van kalveren en gezondheidsvoordelen voor kalveren en koeien en verminderde kosten in systemen die zuigen toestaan gedurende ten minste zeven weken. Zuigen tot 12 weken was echter onrendabel.’
[5] M. Wenker, Welzijnsimplicaties van langdurig koe-kalf contact in de melkveehouderij, Proefschrift, 6; Ibid. EFSA-Rapport, 38.
[6] Ibid. EFSA-Rapport (n 4) 128.
[7] Ibid. EFSA-Rapport (n 4) 128 stelt (de originele tekst is in het Engels):
‘De voordelen van koe-kalf contact voor het kalf nemen toe met de duur van het contact: een positieve impact op de vitaliteit van het kalf kan al worden waargenomen na enkele uren contact met de moeder; een positief effect op gewichtstoename wordt waargenomen na vier dagen contact en een verminderde prevalentie van diarree wordt waargenomen na een contactduur van twee weken, en ontwikkeling van sociale competentie na 12 weken’.
[8] EFSA-Rapport (n 4) 81 en 83.
[9] EFSA-Rapport (n 4) 128.
[10] EFSA-Rapport (n 4) 127.
[11] Ibid. M. Wenker (n 5) 146.
[12] J.F. Johnsen et al., The effect of physical contact between dairy cows and calves during separation on their post-separation behavioural response (2015) 166 Appl. Anim. Behav. Sci, 11-19.
[13] Beter Leven Keurmerk (2024). Richtlijnen voor verplicht groepshuisvesting van kalveren:

  • 3 sterren: Onmiddellijke groepshuisvesting na aankomst op vleeskalverbedrijf, 20-40 dieren per groep.
  • 2 sterren: Groepshuisvesting binnen een week na aankomst op het vleeskalverbedrijf, 15-40 dieren per groep.
  • 1 ster: Groepshuisvesting vanaf 8 weken leeftijd, 10-40 dieren per groep.