Wat dieren gelukkig maakt

Vlaanderen kiest voor belongingsgerichte hondentraining: verbod op elektrische halsbanden

Vanaf januari 2027 treedt in Vlaanderen een verbod op elektrische halsbanden in werking. Deze maatregel heeft potentiële gevolgen voor ongeveer 560.000 in de regio.
Deze beslissing is gebaseerd op:

  • Wetenschappelijk onderzoek
  • Aanbevelingen van de Vlaamse Raad voor Dierenwelzijn

Verwachte positieve effecten van het verbod:

    • stimulering van humanere trainingsmethoden
    • Bevordering van positieve trainingstechnieken
    • Verbetering van het welzijn van honden
    • Versterking van de band tussen hond en eigenaar

560.000 dieren

560.000 honden

—

Het verbod op elektrische halsbanden in Vlaanderen heeft mogelijk gevolgen voor 560.000 honden die in Vlaanderen leven.

De opkomst van beloningsgerichte hondentraining

Wetenschappelijk bewijs ondersteunt beloningsgerichte training
Vroeger werden aversieve trainingsmethoden, zoals elektrische halsbanden, toegepast bij politie- en militaire hondentraining, ook in Vlaanderen.[1] Recent onderzoek [2] toont echter aan dat beloningsgerichte training minstens even effectief [3], en mogelijk efficiënter en diervriendelijker is.[4] Deze methode, die gewenst gedrag beloont, heeft minder negatieve gevolgen voor het welzijn van de hond en de band tussen mens en dier.[5]

Aversieve technieken daarentegen worden gelinkt aan meer agressie, stress en gedragsproblemen bij honden, en verminderde betrokkenheid van de eigenaar. [6]

Elektrische halsbanden kunnen, hoewel effectief in het onderdrukken van ongewenst gedrag, ernstige welzijnsproblemen veroorzaken. Denk aan gewenning [7], pijn, angst, agressie [8] en fobieën. Ze verhogen ook stressgerelateerde fysiologische reacties zoals verhoogde speekselcortisol en hartslag .[9]. Zelfs na drie maanden zonder schokken vertonen honden blijvende gedragsveranderingen [10] en een beschadigde band met hun eigenaren, wat de ernst van de impact op hun welzijn benadrukt. [11]

Het verbod op elektrische halsbanden
Vlaanderen heeft in 2022 een belangrijke stap gezet richting positieve beloningsmethoden door een verbod op elektrische halsbanden in te voeren. Volgens de Vlaamse Codex Dierenwelzijn [12] mogen halsbanden die elektrische schokken toedienen aan honden of katten niet meer gebruikt, bevestigd of verkocht worden, met uitzondering van halsbanden voor onzichtbare omheiningen. Dit verbod gaat in op 1 januari 2027. [13]

Het controversiële karakter van elektrische halsbanden ligt aan de basis van dit verbod [14] [15]:

“Het gebruik van elektrische halsbanden voor honden is dikwijls controversieel. Enerzijds zijn er trainers en gedragstherapeuten die geen bezwaar hebben tegen het gebruik van een elektrische halsband om gedragsproblemen op te lossen. Anderzijds zijn er tegenstanders die argumenteren dat de door de schok veroorzaakte pijn en angst dieronvriendelijk, onethisch en onnodig zijn ten aanzien van de ernst of de aard van het gedragsprobleem dat men wenst op te lossen. Het gebruik van elektrische trainings- en antiblafhalsbanden bij een hond betekent immers een groot risico op de aantasting van het welzijn van de hond, zowel op korte als lange termijn. (…) Wereldwijd is er de laatste jaren evenwel een tendens om aversietraining te ontmoedigen en beloningsgerichte training te stimuleren. (…)”

De Vlaamse Raad voor Dierenwelzijn adviseerde dat een verbod op het gebruik van elektrische halsbanden, met uitzondering van halsbanden voor onzichtbare omheiningen, wordt ingevoerd. De Raad pleitte ook voor een verbod op de verkoop en aankoop van deze halsbanden.

Dit verbod past in een bredere Europese trend, waarbij meerdere landen al vergelijkbare maatregelen hebben genomen. De Vlaamse regering heeft een overgangsperiode ingesteld tot 2027, zodat huidige gebruikers zich kunnen aanpassen aan nieuwe trainingsmethoden.

[1] Aversieve technieken in hondentraining worden gekenmerkt door elementen die fysiek of emotioneel oncomfortabel zijn voor de hond. d (I.J. Makowska, ‘Review of dog training methods: welfare, learning ability and currents standards’ (BCSPCA, december 2018, 8).
[2] Strijdkrachten en politie kunnen honden effectief trainen en inzetten met beloningsgerichte methoden — zonder gebruik van elektrische schokapparatuur.
[3] Onderzoek toont aan dat elektrische halsbanden niet effectiever zijn dan andere trainingsmethoden. Een studie van J.J. Cooper et al. (2014) vergeleek het gebruik van elektrische halsbanden met beloningsgerichte training en vond geen significante verschillen in efficiëntie.
[4] Een andere studie toont aan dat training met positieve bekrachtiging effectiever is in het wijzigen van het beoogde gedrag van de hond, minder risico’s vormt voor het welzijn van de hond, en de kwaliteit van de mens-hond relatie bevordert (L. China, D.S. Mills en J.J. Cooper, ‘Efficacy of dog training with and without remote electronic collars vs a focus on positive reinforcement’, 2020, 7 Front. Vet. Sci. 1-11).
[5] C. Arhant et al., ‘Behavior of smaller and larger dogs: effects of training methods, inconsistency of owner behavior and level of engagement in activities with the dog’ (2010) 123 Appl. Anim. Behav. Sci. 131-142; E.J. Blackwell et al., ‘The relationship between training methods and the occurrence of behavior problems, as reported by owners, in a population of domestic dogs’ (2008) 3/5 Journal of Veterinary Behavior 207-217; R.A. Casey et al., ‘Human directed aggression in domestic dogs (*Canis familiaris*): occurrence in different contexts and risk factors’ (2014) 152 Applied Animal Behaviour Science 52-63; J.J. Cooper et al. (n 3); M.E. Herron et al., ‘Survey of the use and outcome of confrontational and non-confrontational training methods in client-owned dogs showing undesired behaviours (2009) 117/1-2 Applied Animal Behaviour Science 47-54; E. Hiby et al., ‘Dog training methods: their use, effectiveness and interaction with behavior and welfare’ (2004) 13 Animal Welfare 63-69 en S. Deldalle en F. Gaunet, ‘Effects of two training methods on stress-related behaviors of the dog (*Canis familiaris*) and on the dog-owner relationship’ (2014) 9/2 Journal of Veterinary Behavior 58-65.
[6] Er zijn verschillende redenen waarom aversieve trainingsmethoden problematisch zijn:
• Pijn en agressie: pijn kan agressie bij honden veroorzaken, wat gedragsproblemen verergert.
• Ineffectiviteit op lange termijn: dwangmethoden onderdrukken slecht symptomen zonder de onderliggende oorzaken aan te pakken.
• Onverwachte reacties: het onderdrukken van waarschuwingssignalen zoals grommen kan leiden tot plotselinge aanvallen zonder voorafgaande tekenen.
• Verhoogde stress: Onderdrukt gedrag kan resulteren in destructievere uitingen van stress, mogelijk leidend tot obsessief gedrag.
• Beschadigde band: aversieve technieken kunnen de band tussen hond en eigenaar negatief beïnvloeden, waardoor de hond minder geneigd is positief te reageren op training
(J.G. Fernandes et al., ‘Do aversive-based training methods actually comprise dog welfare?: A literature review’ (2017) 196 App. Anim. Behav. Sci. 1-12)
[7] Er bestaat een risico dat honden gewenning kunnen ontwikkelen aan elektrische schokken en er niet meer op reageren. Deze gewenning betekent echter niet dat het welzijn van de hond niet wordt aangetast. Integendeel, wanneer de hond stopt met reageren op de schokken, kan de trainer geneigd zijn de intensiteit te verhogen, wat het welzijn van de hond verder schaadt.
[8] Een studie van M. Schilder en J. Van der Borg toonde significante verschillen aan tussen honden getraind met schokhalsbanden en controlehonden. De schokgroep vertoonde lagere oorposities, meer tonglikken en vaker opgeheven voorpoten tijdens de training. De onderzoekers concludeerden dat honden getrained met schokhalsbanden meer stress ervoeren tijdens de training en hun trainers en commando’s associeerden met het ontvangen van schokken (M. Schilder en J. van der Borg, ‘Training dogs with the help of the shock collar: short and long-term behavioral effects’ (2004)).
[9] B. Beerda et al., ‘Behavioural, saliva cortisol and heart rate responses to different types of stimuli in dogs’ (1998) 58/3 Applied Animal Behaviour Science 365-381. De gemeten parameters nemen verder toe wanneer de schokken onvoorspelbaar en oncontroleerbaar zijn (E. Schalke et al., ‘Clinical signs caused by the use of electric training collars on dogs in everyday life situations’ (2007) 105 Appl. Anim. Behav. Sci. 369-380).
[10] 36% van de hondeneigenaren die e-halsbanden gebruiken, melden dat hun hond jankte bij de eerste schok. 26% rapporteerde aanhoudend jankgedrag bij herhaaldelijk gebruik (DEFRA AW1402, 2013). Een studie van Salgirli et al. onthulde dat 59% van de honden vocaliseerde tijdens het gebruik van e-halsbanden (Y. Salgirli et al., ‘Comparison of learning effects and stress between 3 different training methods (electronic training collar, pinch collar and quitting signal) in Belgian Malinois Police Dogs’ (2012) 163/11 Revue Méd. Vét. 530-535).
[11] Ibid. (n 10) DEFRA.
[12] Vlaamse Codex Dierenwelzijn, Artikel 11.
[13] Artikel 86, 3° van de Vlaamse Codex Dierenwelzijn stelt de inwerkingtreding van Artikel 11 uit tot 1 januari 2027.
[14] Vlaams Parlement, Memorie van Toelichting (Ontwerp van decreet tot wijziging van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren en het decreet van 13 juli 2018 tot wijziging van de wet van 14 augustus 1986 betreffende de bescherming en het welzijn der dieren in het kader van de zesde staatshervorming (1124 (2021-2022) nr. 1, 3)
[15] Ibid. Memorie van Toelichting, 3.